گرفتن مهریه در دوران عقد و نامزدی

مهرمالی است که زوج برای نکاح به زوجه تملیک می نماید وپیرو ماده 1087 قانون مدنی: مهر عبارت است از مالی که به مناسبت عقد نکاح ، مرد ملزم به دادن آن به زن است .تعیین مقدار ان منوط به تراضی طرفین است. عقد نکاح دائم بر دو قسم است عقد نکاحی که مهر در آن قرارداده شده وعقد نکاحی که در آن مهری قرار ندارد واین عدم تعین موجب بطلان آن نخواهدبود وبر صحت عقد تاثیری ندارد.




در اصطلاح مهری که ، در عقد نکاح معین می گردد مهر المسمی نامیده می شود.مهر المسمی بایستی دارای شرایطی باشد. مانند ؛ مالیت داشتن، قابل تملک بودن، منفعت عقلایی مشروع داشتن ومعلوم بودن.طبق ماده 1100 قانون مدنی در صورت مجهول یا مالیت نداشتن مهریه زن مستحق مهر المثل خواهد بود.به مجرد عقد نکاح زن مالک مهر می شود ومی تواند هر نوع تصرفی را که بخواهد بر آن بنماید . البته مهری که از قبل مشخص شده باشد.

والزام مرد به دادن مهر یک تکلیف قانونی است. به بیان دیگر آثار مترتب بر عقد نکاح وتکالیف ناشی ازآن را قانون معین می کند. قانون آثار وتکالیف طرفین ونقش مهر را در نکاح دائم ومنقطع تعیین کرده است .وبه همین جهت در نکاح دائم نزدیکی در مالکیت مهر موثر است ، در حالیکه در نکاح منقطع که می بایست مهر از همان هنگام عقد معین باشد ترتیب دیگری اتخاذ شده است . با توجه به مفهوم مخالف ماده 1092 قانون مدنی در نکاح دائم شرط مالکیت زن به تمام مهریه وقوع نزدیکی است.

بنابراین در صورت عدم نزدیکی وتعیین مهر زن مستحق نصف مهر المسمی ودر صورت عدم تعیین مهر زن مستحق مهر المتعه خواهد بود. مهر المتعه مهری است که در نکاح دائمی که مهر درآن زن نشده ونزدیکی واقع نگردیده است به زن تعلق می گیرد. ومهر المتعه در نکاح منقطع راه ندارد. زیراکه مهر جز ارکان آن محسوب می شود وچنین نکاحی بدون مهر باطل است وبرخلاف نکاح دائم، بطلان مهر در نکاح منقطع موجب بطلان نکاح منقطع می شود. بنابراین از انواع وجود مهرفقط مهر المسمی در خصوص نکاح منقطع متصور است. ودر این نکاح زن به محض وقوع عقد مالک تمامی مهر می شود وحتی با عدم نزدیکی زوج ملزم به تادیه وپرداخت تمام مهر به زن می باشد واستفاده نکردن زوج از حق تمتع خود موجب سقوط حق زوجه نمی شود.

حال با توجه به مراتب ذکرشده ، در خصوص مهریه زوجه در نکاح دائم ومنقطع قبل از نزدیکی به جهات مختلف بطورخلاصه می توان به این موارد اشاره نمود:

1- در صورت طلاق قبل از نزدیکی در نکاح دائم ، دو حالت وجود دارد . اول زمانی که مهری از قبل مشخص شده است که در چنین حالتی زن مستحق نصف ان است(ماده 1092ق.م)و طلاق در این صورت مملک نصف مهر است. اگر همه آن را قبلا دریافت کرده باشد موظف است نصف آن را به شوهر باز گرداند. و حالت دوم ، زمانی که مهر فاسد است یا شرط عدم مهر شده است ویا بر میزان مهریه از قبل توافقی وجودندارد که چنین نکاحی را نکاح مفوضه البضع می کویند ، که در اینجا هم شامل دو حالت می شود ،حالتی که اختیار تعیین مهر به زوج یا زوجه یا ثالثی داده می شود وزوج قبل از نزدیکی وتعیین مهر طلاق می دهد که در چنین حالتی بایدمهر معین شود ونصف ان به زن تعلق گیرد. و زمانی که تعیین مهر به عهده کسی باشد واو قبل از تعیین فوت کند که به طریق دیگری امکان تعیین مهر نباشد که در چنین حالتی زن مستحق مهر المتعه خواهد بود. ودر موارد مهرفاسد وشرط عدم مهر باعث بطلان نکاح نمی شود ودر این موارد نیز زن مستحق مهر المتعه است.

2-در صورت فسخ قبل از نزدیکی در نکاح دائم، نکته ای که بایستی در اینجا عنوان نمود اینکه فسخ نکاح فقط به اراده صاحب حق واقع می شودو نیازی به رضای طرفین نیست یعنی در زمره ایقاعات است و فسخ کننده باید اهلیت داشته باشد. وفسخ در نکاح شامل دو حالت می شود ؛ اول فسخ به علت عیوب مقرر در ماده 1121قانون مدنی برای زن وعیوب مقرر در ماده 1122 برای مرد، دوم فسخ به علت تخلف از شرط ماده 1119قانون مدنی.برای فسخ به علت عیوب مردغیر از عنن سایر عیوب زمانی حق فسخ برای زن وجود دارد که در حال عقد وجود داشته باشد. اما در مورد عنن لازم نیست قبل از عقد وجود داشته باشدتا موجب حق فسخ برای زن باشدحتی اگر بعد از عقد هم حادث شود زن می تواند فسخ نماید.ودر مورد عیوب زن بایستی در زمان عقد موجود باشد تا برای مرد حق فسخ ایجاد شود. در حالت فسخ نکاح قبل از نزدیکی وتعیین مهراز قبل ،زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح زوجه مستحق نصف مهرالمسمی است. اما در صورت عدم تعیین مهر ازقبل ووقوع فسخ قبل از نزدیکی حکم صریحی در قانون مدنی وجود ندارد، اما به نظر می رسد درچنین حالتی زن حق مهر ندارد مگر اینکه موجب فسخ عنن باشد که در چنین حالتی زن مستحق نصف مهر است . اما با توجه به اینکه مهر ی از قبل تعیین نشده بایسنی عنوان نمود کدام مهر ؟! مهر المسمی که در اینجا وجود ندارد زیرا مهری از قبل تعیین نشده ، وموارد احصاء قانون مدنی در مورد مهر المثل هم حاکی از آن است که موارد تعلق آن زمانی است، که نزدیکی رخ داده باشد. بنابراین به نظر می رسد که شایسته ترین نوع مهر برای تعلق به زن مهر المتعه باشد. در اینجا با توجه به عدم وجود حکم صریح ومشخصی در قانون و رویه قضایی ،پیشنهاد می گردد قانون گذار موضع واحدی را در این مورد مشخص نموده یا حداقل رویه واحدی در محاکم اتخاذ گردد تا از تشت آراء وسردرگمی در این خصوص جلوگیری شود.

3- فوت هریک از زوجین در عقد نکاح دائم، در اینجا باید قائل به تفکیک شد حالتی که مهر از قبل معین شده وحالتی که مهر معین نیست. در حالت اول گفته شد که زن در صورت فوت شوهر قبل از نزدیکی در صورت تعیین مهر ، مستحق کل مهرالمسمی است وموجبی برای تنصیف آن وجود ندارد. البته در این مورد بین فقها اتفاق نظر وجود ندارد وبه عقیده برخی فقهادر صورت فوت زوج وعدم نزدیکی مهرتنصیف می شود. ودر استدلال خود چنین بیان می دارند که در ماده 1092 قانون مدنی ، علت تنصیف مهریه عدم نزدیکی است وطلاق نقشی در تنصیف آن ندارد . وهردو حالت طلاق ومرگ از ریشه جدایی بوده وآنچه باعث تعلق کل مهر خواهد بود از ریشه مقاربت ونزدیکی است.واز توجه به سایر مواد قانون مدنی در خصوص مهریه نظیر مواد 1101و1099 و1098و 1088 که در تمامی این ها شرط نزدیکی در تعلق کل مهر یه زوجه ذکر گردیده است وعدم ان باعث سقوط نصف یا تمام آن خواهد بود. بنابراین چنین نتیجه گرفته می شود که زن مستحق مهریه است اما میزان آن متغیر است ونزدیکی در میزان آن متصوراست. در این خصوص نیزاستفتائاتی نیز از مراجع تقلید صورت گرفت، که در طول تحقیق در فصل دوم بدان اشاره شد ، که همگی بر این امر اعتقاد داشتند که مهر با عقد به ملکیت زوجه در می آید وبا طلاق وفوت پیش از نزدیکی ظاهرا نصف آن ساقط می شود. اما با این حال قانون مدنی به پیروی از فقهای امامیه در صورت فوت زوج قبل از نزدیکی زن را مستحق تمام مهر می داند. در اینجا نیز به نظر می رسد، با توجه به نظرات علما ومراجع تقلید با توجه با توجه به استدلالات گفته شده تعلق نصف مهر به زن منصفانه وعادلانه تر بوده، لذا پیشنهاد می گردد در این مورد نیزاصلاحات قانونی در این خصوص صورت گیرد.در حالت دوم یعنی عدم تعیین مهر نیز به صراحت ماده 1088 قانون مدنی اگر یکی از زوجین قبل از تعیین مهر وعدم نزدیکی بمیرد زن مستحق هیچ مهری نخواهد بود. واین امر مورد اتفاق نظر فقها است.

4-مهریه زوجه در عقد نکاح دائم به جهت بطلان نکاح، در چنین حالتی به دلیل فقدان یکی از شرایط اساسی هیچ رابطه حقوقی بین طرفین ایجاد نشده زیرا عقد باطل از نظر قانون وجود خارجی ندارد. مواردی نظیر اینکه معلوم گردد زن شوهر دارد یا خواهر زوجه است یا موردی که عقدنکاح معلق به امری شود که طبق ماده 1068 ق.م تعلیق در عقد موجب بطلان است ، در چنین مواردی حتی در صورت تعیین مهر ازقبل و بطلان نکاح قبل از نزدیکی زن حق مهر ندارد زیرا عقد باطل سببیت برای ملکیت مهر ندارد. در حالتی هم که مهر از قبل معین نشده مقرره ای در قانون مدنی وجود ندارد ، اما مسلما در چنین حالتی هم، چون هیچ رابطه وتعهدی بین طرفین ایجاد نشده ، مهریه ای به زن تعلق نخواهد گرفت.


 

به اشتراک بگذارید: